İznik çinisi, tarihin ve kültürün eşsiz bir yansımasıdır. Bu sanat formunun zaman içerisinde gösterdiği gelişimde çeşitli stiller ve üsluplar belirgin hale gelmiştir. İşte bu stillerden biri 'Dört Çiçek Üslubu'. Şehzade Mehmet Türbesi'nin renkli sır tekniğiyle yapılmış çinileri, çini sanatındaki saz yaprağı ve rozet üslubunun çarpıcı örnekleridir. Ancak 16. yüzyılın ikinci yarısında 'Dört Çiçek Üslubu' adı verilen daha natüralist bir tarz gelişmiştir, bu çiçekler lale, sümbül, gül ve karanfil idi. Çinide resmedilen ilk lale Şehzade Mehmet Türbesi'ndeki renkli sırlı bir panoda görülür.

Kara Memi ve Yenilikçi Bakış Açısı

'Dört Çiçek Üslubu'nu geliştiren kişinin Kara Memi olduğu bilinmektedir. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi'ndeki kayıtlarda Kara Memi'nin müzehhip ve ressam olarak sarayda görev yaptığı, II. Selim döneminde de hayatta olduğu belirtilmiştir. Kara Memi'nin desenlere katkısı, daha önceki Osmanlı bezemesinde yer alan tomurcuk çiçekleri toplayıp bunları bir çimen demetinden çıkan tam çiçek açmış dallar olarak yeniden sergilemesidir. Tezhipte adıyla anılan üslubu, eksenli kompozisyonlara ağırlık vermektedir ve bu kompozisyonlar genellikle küçük panolar içine alınmıştır.

Çiçekler doğal büyüklükleriyle orantılı çizilmiştir, bu da neden sanatındaki saz yaprağı ve rozet üslubunun çok bölümlü kompozisyonlar için tercih edilip, natüralist çiçeklerin yan motif veya küçük ölçüde yinelemeler olarak kullanıldığını açıklar. Bununla birlikte seramikte ölçü sorunu yoktu ve seramik ustaları üslubu hızlıca benimsediler. Üslubun yönlendirilmesi ve sadeliği, seramik ressamının noktası veriyordu. Çiçekler ve saplarını kabın ölçüsüne göre yerleştirip, arada kalan boşlukları sonradan dolduruyorlardı. Bu da, Baba Nakkaş üslubu uygulanırken gereken zaman ve dikkatin bu üslup için çok gerekmediği anlamına geliyordu.

Doğal Gerçeklik ve Kara Memi

Kara Memi üslubunda, Şah Kulu üslubuna göre çiçek resminde daha ustaca bir gerçeklik vardı. Şahkulu’nun üslubu İran kökenli, Kara Memi’ninki ise Osmanlı'ya aitti. Kara Memi ve öğrencilerinin sevdiği bir başka motif de çiçek açmış bahar ve erik ağacı çiçeği idi. Osmanlılar, bambu ve çam ağacıyla birlikte çoğu kez ‘kışın 3 dostu’ olarak bilinen ve bekareti sembolize eden bir üçlü oluşturan bahar ağacını bir süsleme motifi olarak Çin'den İran yoluyla almışlardı.

Bahar ağacı motifi İslam resmi ve Osmanlı sanatında önemli bir rol oynamıştır. Bu motifin İslam resimlerinde ilk kez 14. yüzyılda göründüğü, Osmanlı sanatında ise Şehzade Mehmet’e ithaf edilen '40 Hadis' yazmasında ilk kez kullanıldığı bilinmektedir. Bahar ağacı temalı çini panolar, 1550'lerden 1570'lerin ortasına kadar çoğunlukla sembolik bir değer taşıyarak önemli yerlere konulmuştur. Bu panolar özellikle Hürrem Sultan ve Rüstem Paşa Türbeleri ile Edirne Selimiye ve Sokollu Mehmet Paşa Camilerinde görülebilir (Kaynak: 'İznik' - Nurhan Atasoy ve Julian Raby).

Öyleyse, İznik çinisinin eşsiz güzelliği ve tarihle yoğrulmuş özgün sanatsal özelliklerini keşfetmeye ne dersiniz? En özgün İznik çinisi tasarımlarına sahip olmak ve bu benzersiz sanat hakkında daha fazla bilgi edinmek için İznik çini tabakları koleksiyonumuza göz atmak üzere buraya tıklayın. Tarihin ve sanatın bu eşsiz parçasına siz de sahip olun!